مروارید

امروزه مروارید های طبیعی به دلیل شکار بی رویه صدف بسیار کمیاب بوده و در نتیجه بسیار ارزشمند هستند. از این رو انسان به منظور حفظ ارزش و قدمت این گوهر زیبا اقدام به پرورش مروارید کرده است. امروزه بسیاری از مروارید های موجود در بازار های جهانی، مروارید های پرورشی بوده که در واقع انسان به نوعی در رشد آن دخالت داشته است و در نتیجه از قیمت پایینتری نسبت به نمونه طبیعی خود برخوردار است.

امروزه حدود 8 هزار گونه متفاوت صدف شناسایی شده که فقط 20 گونه از آنها می توانند مروارید پرورش دهند.

مروارید از مواد Nacre که توسط جانور نرم تن (صدف) ترشح می شود تشکیل شده است. مواد Nacre از Aragonite (کربنات کلسیم) و Conchiolin (مواد پروتئینی) تشکیل شده است.
انواع مختلف مروارید:

1) مروارید های طبیعی: این مروارید ها بدون دخالت انسان به صورت طبیعی رشد کرده و به وجود می آیند که امروزه به دلیل آلودگی آب اقیانوس ها و صید بیش از حد صدف ها، کمیاب بوده و در نتیجه بسیار گرانبها هستند. این دسته از مروارید ها تقریباً به طور کامل از Nacre درست شده است.

2) مروارید های پرورشی: مروارید هایی هستند که انسان به نحوی در رشد و پرورش آنها دخالت دارد و بر خلاف مروارید های طبیعی تنها از یک لایه خارجی Nacre درست شده اند و هسته مرکزی آن از جنس کفه سخت صدف می باشد. از آنجایی که این دسته از مروارید ها با کمک انسان درست شده اند تماماً از جنس Nacre نبوده و زمان بسیار کوتاه تری صرف تولید و پرورش آن ها توسط صدف شده است، در نتیجه از قیمت های بسیار کمتری نسبت به مروارید های طبیعی برخوردار هستند.

مروارید های پرورشی به دو گروه مهم تقسیم می شوند که عبارتند از:

• مروارید های پرورشی آب شور که در اقیانوس ها به وجود می آیند.

• مروارید های پرورشی آب شیرین که در رودخانه ها، سد ها و مرداب ها رشد می کنند.

مروارید های آب شور خود به سه دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:

• مروارید های پرورشی Akoya که اندازه ای به قطر 2 تا 11 میلیمتر را دارا هستند.

• مروارید های پرورشی تاهیتی که اندازه ای به قطر 8 تا 14 میلیمتر را دارا هستند.

• مروارید های پرورشی دریای جنوب که اندازه ای به قطر 2 تا 18 میلیمتر را دارا
هستند.
مروارید های آب شیرین هم به سه دسته تقسیم می شوند:

• مروارید های پرورشی آب شیرین چین

• مروارید های پرورشی آب شیرین ژاپن

• مروارید های پرورشی آمریکا و کشورهای دیگر

مروارید های پرورشی آب شیرین می توانند اندازه ای به قطر 4 تا 11 میلیمتر را دارا باشند.

عوامل تأثیر گذار در کیفیت و قیمت مروارید ها

مروارید ها چه از نوع طبیعی و چه از نوع پرورشی می توانند، همانند سنگ های رنگی به رنگ ها و کیفیت های مختلفی در بازار های جهانی یافت شوند که تأثیر بسزایی در قیمت آن ها دارد. 7 فاکتور بر بهای مروارید ها تأثیر گذارند که عبارتند از:

1) اندازه: مروارید های بزرگتر نسبت به مروارید های کوچکتر از قیمت بیشتری برخوردار هستند.

2) شکل: مروارید ها می توانند به اشکال متفاوتی تشکیل شوند ولی مروارید های گرد و غلطان از اشکال دیگر گرانبها تر هستند.

3) رنگ: به دلیل آنکه مرواریدها توسط گونه های مختلفی از صدف ها تشکیل شده و محل پرورششان متفاوت است، دارای رنگ های مختلفی هستند. برای مثال مروارید های Akoya با رنگ سفید و هاله صورتی و یا مروارید تاهیتی با رنگ بادمجانی از نمونه رنگ های گرانبهای مروارید های پرورشی هستند.

4) جلا: اگر مرواریدی از کیفیت و ضخامت Nacre خوبی برخوردار باشد جلای آن مروارید هم افزایش می یابد.

5) کیفیت سطحی مروارید: هر چه سطح مروارید عاری از مشکلات سطحی باشد از کیفیت بهتری هم بهره مند بوده و در نتیجه از جلای بهتری برخوردار خواهد بود.

6) کیفیت و ضخامت Nacre: کیفیت و ضخامت Nacre باعث افزایش جلا، استحکام و زیبایی مروارید می شود.

7) هماهنگی: در مروارید های رشته ای باید از نظر اندازه، رنگ و جلا یک هماهنگی و هارمونی خوبی وجود داشته باشد.

قابل ذکر است که مروارید های پرورشی بر حسب میلیمتر و مروارید های طبیعی بر حسب Grain اندازه گیری می شوند. یک قیراط برابر4Grain می باشد.

مروارید و روش های گوناگون بهسازی آنها

همانطورکه گفته شد، مروارید ها توسط گونه های مختلف صدف تشکیل و رشد می نمایند و می توانند از نظر شکل، رنگ و کیفیت متفاوت باشند. مروارید ها از نظر رنگی به روش های متفاوتی رنگزدایی شده و یا رنگ می شوند تا هاله متفاوت رنگی آنها از بین رفته و همرنگ شوند.

از روش های متفاوت بهینه سازی رنگ در مروارید ها می توان به رنگ کردن آنها توسط مواد آلی و شیمیایی (Dyeing)، تغییر رنگ آنها توسط پرتوافکنی (Irradiation)، رنگ زدایی (هاله های رنگی مروارید ها توسط مواد شیمایی رنگ بر (Bleaching)) و یا پوشاندن سطحی مروارید ها با مواد رنگی (Coating) اشاره نمود.

توجه داشته باشید که امروزه با پیشرفت علم در صنعت جواهرات به ویژه در صنعت رشد، تولید و بهینه سازی مروارید ها از دانش تخصصی بهره گرفته و تشخیص 7 فاکتور تأثیر گذار در قیمت مروارید ها و شناسایی و جداسازی مروارید های طبیعی از نمونه های پرورشی و بدلی و مروارید های آب شور از آب شیرین و یا نمونه بهسازی شده آنها، مستلزم بهره مندی از تخصص و دانش روز و دستگاه های مخصوص آزمایشگاهی بوده و اشتباه در کارشناسی می تواند از نظر مالی بسیار حایز اهمیت باشد.

یاد آور می شویم که قبل از خرید از صحت ادعای ارائه شده از طرف فروشنده اطمینان حاصل نمایید. چون در کشورهای خارجی به علت مشکل بودن تشخیص نوع و کیفیت مروارید ها بدون وسایل تخصصی گوهرشناسی کاری غیر ممکن است و معمولاً مروارید های ارائه شده در مغازه ها و نمایشگاه ها از کیفیت اعلام شده برخوردار نبوده و در نتیجه شما مبلغ بیشتری نسبت به ارزش واقعی مروارید می پردازید.

روش های مراقبت از مروارید ها:

مروارید ها از سختی پایینی برخوردار بوده و به همین دلیل باید در نگه داری آنها دقت نمود تا از برخورد آنها با اجسام سخت تر جلوگیری شود. به همین علت لازم است که آنها را با جواهرات دیگر در یک مکان نگه داری ننمایید.

مروارید ها متخلخل بوده و موادی همانند چربی، اسید و حتی عرق بدن را به خود جذب می کنند. به خاطر داشته باشید که مروارید ها نباید با مواد آرایشی, عطر، اسپری مو و حتی عرق بدن تماسی داشته باشند چون باعث تغییر رنگ مروارید و یا حتی فاسد شدن آنها شود. بهتر است بعد از هر بار مصرف آنها را با دستمال نرم تمیز کرده و آنها را به تنهایی در جای خود قرار دهید.

از شستشوی مروارید ها با مواد شوینده، قرار دادن آنها در معرض بخار و درون دستگاه Ultra Sonic جداً خودداری نمایید چون این عمل برای آنها نامناسب و مضر می باشد.

ما بین مروارید هایی که به صورت رشته می باشند باید حتماً گره هایی وجود داشته باشد تا از سایش مروارید ها به یکدیگر جلوگیری شود به همین علت رشته های مروارید های طبیعی و پرورشی با کیفیت خوب دارای گره هایی مابین مروارید ها هستند.

تولد مروارید و ترکیب شیمیائی آن
چنانچه می دانیم مروارید حاصل یک پدیده غیرعادی یا یک تصادف و در حقیقت محصولی است از طبع ملون طبیعت .
یک ماهی را مجسم کنید که برای جستجوی غذا ازکنار نرم تنی عبور میکند و چون چیزی نمی یابد با حرکت باله های خود به سوئی دیگر می رود . حرکات ماهی باعث ایجاد ابری از ماسه های بسیار کوچک در بستر دریا می شود و بدینگونه چند دانه ماسه راه نفوذی خودرا به بدن نرم تن می یابند . جانورکه نمی تواند خودرا از شراین مزاحمین خلاص کند (البته بعضیها رامجدداً به خارج دفع می کند) شروع به ترشح ماده ای از غدد اپیتلیال (Epithelial) به دور آنها می نماید.
عواملی مانند حرکات بستر دریا ، طوفان در سطح آب یا ورود سیلابها به دریا که جریانات شدیدی بوجود می آورند ، نشست زمین ، خزه ها و حیوانات کوچک آرامش را در اعماق دریا به هم زده و شرایط مناسب جهت تشکیل هسته مروارید بوجود می آورند .
پیله کرمهائی ازگونه cestodes خود را به گوشت نرم تن متصل می نماید که میتواند بعدها به مروارید تبدیل شود.
برای تشکیل مروارید ، لارو باید توسط سلولهای اپیتلیال که میتوانند ماده مرواریدی را ترشح کنند محاصره شود . هنوز مشخص نشده که چرا بعضی از لاروها به مروارید تبدیل می شوند و بعضی دیگر نمی شوند اما این احتمال وجود دارد که لارو هنگام نفوذ به درون صدف ، تعدادی از سلولهای اپیتلیال را با خود به درون قشر داخلی برده کیسه جنینی را تشکیل دهد. همین نظم در مورد نفوذ دانه های ماسه یا سایر مواد به درون صدفها وجوددارد . گاهی نیز وجود کیست در بدن جانور باعث ایجاد مروارید می شود.
ترکیب شیمیائی مروارید برحسب منشا تشکیل آن می تواند متغییر باشد . در موارد بخصوص مقدار مواد آلی موجود در آب دریا متغییر است که البته درصد تغییر ، جزئی و نتایج عنوان شده تا حدودی دقیق میباشد .
کربنات کلسیم =  آراگونیت 72/91%                                     مواد آلی = کانچیولین 94/5%
آب = 23/2%                                               سایرموارد = 11/0%
کانچولین واژه ای است یونانی به معنی (صدف) واز همان ریشه ((کانچولوژی)) (conchology) به مفهوم دانش مطالعه صدف گرفته شده. اگر مرواریدی را از وسط به دونیمه بشکنیم و مقطع انرا با میکروسکوپ الکترونی مطالعه کنیم ، بلورهای زیادی از آراگونیت در لایه های بسیار نازک خواهیم دید که بی شباهت به مقطع تنه یک درخت و دایره های رشد آن نیست.

رنگ مروارید:
اصولا در ایجاد رنگ مروارید چهارعامل اصلی را میتوان مسئول دانست :
1_ وجود کانی نمک در آب دریا ، که بستگی به نوع خاکستر دریا دارد . چنانچه فلز اهن رنگ قهوه ای ، آزوریت (Azurite) رنگ آبی و اسمیتسونیت (smithsonite) رنگ خاکستری به مروارید میدهند . مروارید های کرم یا حتی طلائی رنگ ، اغلب درصد بزرگی از کربنات منیزیوم با اکسید آهن و آلومینیوم دارند. مروارید های سفید درصد ناچیزی کربنات منیزیم داشته وتقریبا فاقد اکسید آهن یا آلومینیوم میباشند.
2_ درصد شوری آب در رنگ موثر است . در آبهای بسیار شور رنگ مروارید ها همیشه کرم میباشد .
3_ اگرمقدار پلانکتون موجود در آب زیاد باشد مروارید ها زمینه ای ازسبز روشن خواهند داشت مانند مرواریدهای استرالیائی.
4_ حرارت آب دریا نیز باعث افزایش سرعت اعمال متابولیسم دربدن حیوان شده و لایه های کربنات کلسیم ضخیم تر میگردد و به این جهت بدون توجه به رنگ ، شدت درخشش کاهش یافته و مروارید به صورت نیمه مات دیده می شود.
بطورکلی باید گفت که رنگ مروارید می تواند همه نوع زمینه رنگین ازسفیدپاک تاسیاه راشامل شود . مروارید سیاه رنگ به علت عدم زمینه رنگی دیگری تشکیل می شود . دوعامل اصلی ایجادرنگ عبارتند از:
1_ تاثیر نورمحیط برسطح مروارید و تغییراتی که در آن بوجود می آید .
2_ عوامل رنگزا که در بستر دریا وجوددارند.
دلائل ایجاد بعضی از رنگها به قرار زیر است :
صورتی : به دلیل تداخل پرتوهای نور در لایه های درونی.
سفید ، نقره ای: در نتایج بازتاب نوراز لایه های درونی.
زرد ، ارغوانی مایل به زرد وسیاه : به دلیل وجود عوامل رنگزا در آلبومین بستر مروارید پرور.
گوناگونی ونقائص در شکل مروارید :
عوامل موثر در تغییر شکل مروارید عبارتند از :
1_ چسبندگی ، دانه مرواریدی کوچک درهنگام رشد به مرواریدی بزرگتر می چسبد و کیسه مروارید در اطراف هردو به ترشح مواد مرواریدی ادامه می دهد.
2_ هنگامیکه مروارید به درشتی و وزن مشخصی می رسد درکیسه جنینی ته نشین می شود ، درون عضله یا ارگانی جای میگیرد وفشاری مداوم به اطراف وارد می سازد . چون ماده مرواریدی به صورت مایع ترشح می شود فشار وارده توسط مروارید باعث خواهد شد که ترشح ورسوبگذاری به طوریکنواخت انجام نشود .
3_ گاهی اتفاق می افتد که ترشح ماده آلی همزمان با تولید کربنات کلسیم صورت گرفته باعث تجزیه شیمیائی آن می شود و تاولهای داخلی بوجود می آیند .
4_ حرارت و مقدارنمک موجود در آب نیز عواملی هستند که میتوانند در ترشح منظم مواد مرواریدی در درون کیسه جنینی موثر باشند .
چنانچه این چهارعامل اصلی موجود باشند مرواریدهائی با اشکال گوناگون بوجود می آیند.
دوام واستحکام مروارید ها:
نگین ساخته شده از مرجان سختی 5/4 ومروارید 5/3 را دارا می باشند .مروارید علیرغم سختی کم حتی اگر برروی کف سیمانی بیفتد به آسانی شکسته یا خراب نمی شوند زیرا بلورهای کربنات کلسیم سمنت شده یا ماده ژلاتینی کانچیولین ، قشری حفاظتی به دورآن ایجاد میکند. این قشر از شدت تاثیر ضربه می کاهد و هرچقدر لایه ((نکر)) ضخیم تر باشد خاصیت حفاظتی آن نیز بیشتر خواهد بود . لازم به یادآوری است که خراشهای سطحی را نیز می توان با صیقل دادن از بین برد.